શું મહત્વનું છે, આંતરિક સુરક્ષા કે સરહદ સુરક્ષા?

વાત ખૂબ જૂની પણ એ પણ ઊંડી છે. આપણી સંસ્કૃતિ વિશિષ્ટ અને ખૂબ સુંદર પાસું ઉમેરતી હતી. પાંખ-પાંખે અમલાતી અને પછી ભારે ઉપસાગમાં પણ આત્મવિશ્વાસે પોતાના આશય માનીને બે રાજ્યો ભારતભૂમિ જેવાં સંસ્કૃતિવાળાં મજબૂત કરી રહ્યા હતા.

એક વખત વિશ્વવિજેયી શાસકને અને બીજા દલિતિતે સ્વયં શાસિત સમાજ. બંને રાજ્યોમાં સંઘર્ષ ન હતો, સમજૂતી હતી, પણ શાસક સમાજ માનીને બીજી તરફ હતો. વિશ્વવિજેયી શાસક સમાજે જીતેલી હરાવી શકાય એવી. એક તરફ શસ્ત્રની અને ધનદોલતની વાત હતી. “રાજ્યો શસ્ત્ર વિના ચાલે નહિ” એવો વિચાર માનેતા વાળું રાજકજ હતું. બીજી તરફનો દલિતિતે પોતે શાસન કરતા શાંતિમય સમાજ હતો. વિદ્વત્તા પણ તેની સાથેમાથે વહી રહી હતી જે સમાજ ઉછેર કરે તેવી બુદ્ધિશક્તિને ઉજાગર કરવાની હતી. તેથી જ તેણે તેને “વિશ્વવિદ્યા” ની જગ્યા ગણી હતી. એવી સંસ્કૃતિનો સમય છે જ્યાં લોકો પોતાની જાતને પોતાનું રક્ષણ માટે તાકાત આપે છે. તેથી પોતાનું જ પાલન અને અભ્યાસ કરવાની તક મળે. આ સમાજે તેની જ જગ્યા ગણી છે.

વિશ્વવિદ્યા ખૂબ જ વધુ સમજવા જેવી છે. ૧૦૦૦ વર્ષના સમય પછી પણ તેનું વલણ નહીં બદલાયું છે. પહેલા વિશ્વ યુદ્ધના પછીનાં સમયગાળામાં વિશ્વવિદ્યા શાસન માટે મજબૂત આધાર બની. એ માટે વિશ્વવિદ્યા એક વિકલ્પ તરીકે ઊભી રહી. એવું વિદ્વાનોએ કહ્યું કે, “વિશ્વવિદ્યા એ શ્રેષ્ઠ તાકાત છે.”

વિશ્વવિદ્યા એ એક એવો વિકલ્પ છે જે મનુષ્યને મજબૂત બનાવે છે, ભયમુક્ત બનાવે છે અને આત્મવિશ્વાસથી ભરપૂર કરે છે. ત્યારે ભારતની સંસ્કૃતિ પણ આ દિશામાં એક શ્રેષ્ઠ સંસ્કૃતિ છે.

એવી સંસ્કૃતિનો સમય છે જ્યાં લોકો પોતાની જાતને પોતાનું રક્ષણ માટે તાકાત આપે છે. તેથી પોતાનું જ પાલન અને અભ્યાસ કરવાની તક મળે. આ સમાજે તેની જ જગ્યા ગણી છે.

વિશ્વવિદ્યા ખૂબ જ વધુ સમજવા જેવી છે. ૧૦૦૦ વર્ષના સમય પછી પણ તેનું વલણ નહીં બદલાયું છે. પહેલા વિશ્વ યુદ્ધના પછીનાં સમયગાળામાં વિશ્વવિદ્યા શાસન માટે મજબૂત આધાર બની. એ માટે વિશ્વવિદ્યા એક વિકલ્પ તરીકે ઊભી રહી. એવું વિદ્વાનોએ કહ્યું કે, “વિશ્વવિદ્યા એ શ્રેષ્ઠ તાકાત છે.”

વિશ્વવિદ્યા એ એક એવો વિકલ્પ છે જે મનુષ્યને મજબૂત બનાવે છે, ભયમુક્ત બનાવે છે અને આત્મવિશ્વાસથી ભરપૂર કરે છે. ત્યારે ભારતની સંસ્કૃતિ પણ આ દિશામાં એક શ્રેષ્ઠ સંસ્કૃતિ છે.

વ્યકિત સમાજ કે સંસ્કૃતિની એક મહત્વની આસ્થા છે. એ એવી દુનિયામાં પણ છે જ્યાં માનવી પોતાની જાતને સુરક્ષિત રાખવા માટે કોઈ બાહ્ય તાકાતનો સહારો લે નહીં. ત્યારે તેને પોતાની અંદરથી જ સુરક્ષાનો માર્ગ મળે છે. તેણે પોતાનું સંસ્કૃતિ સમજીને તેમાં જીવન જીવવાનું શીખવું પડે છે. એવું ન હોય કે માત્ર શસ્ત્રો જ આપણા માટે કામ આવે છે.

આ વાતમાં સુંદર વિષય સમાયેલો છે કે આપણી સંસ્કૃતિ શા માટે મહત્વની છે અને વ્યક્તિમાત્રે તેને કેવી રીતે અપનાવવી જોઈએ. આજે આપણે એટલી જ વાત કરીએ કે વ્યક્તિ પોતાની જાતમાં જ સુરક્ષા પામે છે. એનો અર્થ એ નથી કે સરહદ સુરક્ષા જરૂરી નથી, પણ આંતરિક સુરક્ષા એ મૂળ છે. જો આ ભાવ વ્યકિતમાત્રે સમજી જાય તો દુનિયા સુરક્ષિત બની શકે.