દૃષ્ટિકોણ

અમારી નાની દીકરીની 11 મા ધોરણની વાર્ષિક પરીક્ષા પતી. મેડીકલનો અભ્યાસ કરીને ડૉક્ટર બનવાના એના સ્વપ્ન માટે 12 મા ધોરણ પછી NEET ની પ્રવેશ પરીક્ષા આપી, એમાં આવેલ Score અને Rank પ્રમાણે મેડીકલ કોલેજમાં પ્રવેશ મળે, એવી આપણી પધ્ધતિ છે. અને મહત્વની વાત એ કે આ NEET ની પરીક્ષામાં 11 અને 12 ધોરણનો સંપૂર્ણ કોર્સ પૂછાય છે. આજથી 10 વર્ષ પહેલા Medical Admission જે પધ્ધતિથી થતું હતું (12 મા ધોરણની Board ની પરીક્ષાના આધારે પ્રવેશ મળતો) એ કરતાં અત્યારે પધ્ધતિ બદલાઈ ગઈ છે. 11 અને 12 નો કોર્સ -4 વિષય- Physics. Chemistry, Biology, Zoology -ખરેખર અઘરો અને મહેનત માંગી લે તેવો આ વિષય છે. એટલે 11 મા ધોરણની વાર્ષિક પરીક્ષા પતે એટલે 11 મું પત્તી ગયું-છૂટા-એવુ સહેજ પણ નથી. ઊલટું 12 મું ધોરણ શરૂ થતાં પહેલાં મનને બીજી અને લક્ષ્યાંક ઇનિંગ માટે મજબૂત બનાવવું ખૂબજ જરૂરી છે.

અને એટલે જ 11 નો Last day અને 12 માનો First day ની વચ્ચે જે બે-ત્રણ દિવસ મળ્યા એ સમયની મહત્તમ ઉપયોગ કરીએ જેથી દીકરી Relax થાય-નવા લક્ષ્ય માટે વઘુ ઉત્સાહ અને Energy મળી રહે એ હેતુથી અમે કોઈ એક Resort માં જઈ Relax થવાનો Plan કર્યો. એક મિત્રના અનુભવ અને સૂચનથી અમે સુરત નજીકના એક Resort નું Booking કરાવ્યું.

રિસોર્ટ કોઈ સામાન્ય ન હતો, Charges પણ સામાન્ય નહી. વ્યવસ્થિત Charges સાથે કોઈ Resort માં Relax થવા જઈએ ત્યારે સામાન્ય માનવીય સ્વભાવ અંતર્ગત અમુક અપેક્ષાઓ હોય એ તદ્દન સ્વાભાવિક છે, જેમ કે હોટેલ સ્ટાફ ની એટિકેટ્સ, Food અને Variations, Room service overall Hospitality,

પરંતુ અહીં અમને અપેક્ષાઓથી તદ્દન વિરૂધ્ધ અનુભવ થયો. ઉદાહરણ તરીકે હોટેલ સ્ટાક અશિક્ષિત જેવો, કોઈપણ પ્રકારના એટિકેટ્સ વગરનો, Breakfast, lunch કે dinner માં પણ કોઈ Buffette style નહીં five star સમકક્ષ Resort માં જોવા મળે છે, હાથેથી જ લખેલું Menu card અને આપણે order આપીને જમવાનું, Room service માટે ભોલાવીએ તો પણ કોઈ manners જોવા ન મળે વગેરે.....

સામાન્ય ઉદાહરણ આપું તો....

(1) Room service માં ઉપલબ્ધ Kettle service - જે સામાન્ય રીતે Resort માં હોય જ છે. અહીં પણ હતી. પરંતુ તેમાં Coffee pouch Milk powder pouch અપૂરતા હતા. અમે Room service No. પર call કરીને એ મંગાવ્યા - અડધો કલાક સુધી કોઈ response નહીં - ફરીથી call કર્યો. માણસ આ બધી વસ્તુઓ લઈને આવ્યો. આપીને દરવાજા પર ઊભો જ રહ્યો. એને કાં તો manners ની સમજ ન હતી, (અશિક્ષિત હોવાના કારણે) અથવા તો બક્ષિસ ની અપેક્ષા હતી. સામાન્ય રીતે અમે આવા serving staff ને બક્ષિસ આપતા જ હોઈએ છીએ પરંતુ બક્ષિસ આપ્યા પછી પણ કોઈ પ્રત્યુત્તર નહીં. Mask like face - કોઈપણ પ્રકારના હાવભાવ વગર-અમારી સામે જોઈને ઉભો રહ્યો.

(2) Dining Room માં Monu વિશે પૂછયુ તો કહે અમારે ત્યાં આવી કોઈ સગવડ નથી - ન કોઈ four star five star સમક્ષ Resort ના જેવું Breakfast નું વિવિધતાપૂર્ણ વાનગીઓનું table- અમારા કહેવા પછી સામાન્ય પૌંઆ-ઉપમા જેવું બનાવી આપ્યુ.(3) indoor games રમવા માટે જેમ કે Badminton Rackets, Shuttle cock માંગ્યા તો એમની પાસે હતા જ નહીં.

શું પ્રતિક્રિયા હોય સામાન્ય રીતે, આ પ્રકારના અનુભવની ? આપણને એવું વર્તાય કે શું કામ આવ્યા અહી? અથવા તો આ Resort વાળા લૂંટવા બેઠા છે, અથવા તો આવો અભણ સ્ટાફ રખાતો હશે ? ૨ દિવસના આપણા Relaxation પર તો પાણી જ ફરી વળે, આવા reaction અને આવા વિચારોથી. બરાબર એ જ પરિસ્થિતિ અમારી હતી. જે હેતુથી વડોદરાથી આટલે દુર-એક મોંઘા Resort માં બે જ દિવસ માટે ફક્ત Relax થવા માટે આવ્યા હતા - જેથી પછીના વર્ષ માટે મને અને શરીરમાં નવી ઉર્જાનો સંચાર બની રહે - એના બદલે આ પ્રકારના અનુભવથી મન ખાટું થવું-અંદરથી ગુસ્સો આવવો, પૈસા અને સમયની બરબાદી થઈ, વગેરે કેટલાય વિચારો મનને ઘેરી વળે. Resort staff એના Manager અરે !! એના માલિક સુધી ફોન કરીને બરાબર સટકાવવાનો વિચાર પણ આવી ગયો મનમાં.

શું લાગે છે ? બરાબર વાત છે ને ? આવું જ વિચારીએ ને આપણે ? આ જ reaction હોય ને આપણું આવી પરિસ્થિતિમાં ?

હવે, આવા reaction થી તદ્દન વિફલ્મ - 180° જઈને આ જ બધા વિષયોને એક અલગ દષ્ટિકોણથી જોવાનો પ્રયત્ન કરીએ. સૌ પ્રથમ સ્ટાફના manners અને એટીકેટ્સ વિશે વાત કરીએ તો, હા, એ લોકો ઓછું ભણેલા ચોકકસ હતા પરંતુ એમનો હ્રદયનો ભાવ, એમનો વિવેક, નમ્રતા અને સ્હેજ પણ કપટ કેદંભ વગરનો ચહેરો શું આજના દંભી સમાજમાં જોવા મળે છે ખરો ? કદાચ ઓછું ભણતર જ એમની આ સરળતા માટે જવાબદાર છે, બાકી આજે આપણે જે સમાજમાં ઉઠીએ-બેસીએ છીએ તેમાંઅહમ અને દંભનો કપ તોટો છે ?

બીજી વાત Food ની, એક તરફ Five star Hotel માં સવારથી અલગ અલગ container માં અલગ-અલગ નાસ્તો ભરીને રાખ્યો હોય અને ખાલી થાય એટલે refill કરે-જયારે અહીં આપણને ભાવે તેવી, આપણને પસંદ હોય તેવી વાનગી એ લોકો તાજી બનાવીને આપતા. હા ,Five star Hotel જેવો wide spread અહીં યોકક્કસ ન હતો. પરંતુ તાજી અને સ્વાદિષ્ટ રસોઈ ચોકાસ હતી જ.

હવે શું લાગે છે આ દષ્ટિકોણ અપનાવીએ તો ? શું આપણે કંઈ ખોટું કરી રહ્યા છીએ? અથવા તો આપણામાં વિરોધ પ્રદર્શિત કરવાની કિંમત નથી ? જે હોય તે સ્વીકારી લેવાની આદત આપણી નબળાઈ સાબિત કરે છે ?

વિચાર કરવા જેવો વિષય છે. સ્વયંને આ સવાલો પૂછીને સ્વયં પાસેથી જ એના જવાબની અપેક્ષા રાખવાથી સમય આવે સાચો જવાબ મળે છે.

અહીં હું અમારા દ્રષ્ટિકોણ અને અમારા અનુભવની વાત રજૂ કર્યું છું.

જો પહેલા વર્ણવ્યા પ્રમાણેનો દષ્ટિકોણ રાખ્યો હોત તો છેવટે નુકસાન અમારું જ હતું. મન ખાટું થાત, પૈસાનો વ્યય અને સમયનો બગાડ, વિશે વિચારીને સરવાળે નુક્શાન અમારું જ હતું. પરંતુ બીજા પ્રકારનો દષ્ટિકોણ અપનાવવાથી અમે ખરા અર્થમાં મજા કરી, Relax થઈને પાછા ફર્યા.

શું વિચાર આવે આ આખી કથની વાંચ્યા પછી ? જીવન પ્રત્યેનો આપણો દષ્ટિકોણ-આપણો અભિગમ.

જીવનની કોઈપણ આબત પ્રત્યે સૌ પ્રથમ આપણને નકારાત્મા દશિકોણથી જ જોવાની જાણે આદત પડી ગઈ છે. એ બાબત કોઈ વ્યક્તિને લક્ષીને હોય, કોઈ વસ્તુને લક્ષીને હોય કે પછી પરિસ્થિતિને લક્ષીને. આપણે જીવનમાંથી હકારાત્મક શબ્દને તો જાણે દેશવટો જ આપી દીધો છે.

ગુજરાતીમાં જેમ એક કહેવત છે. “ગ્લાસ અડધો ખાલી કે અડધો ભરેલો ?" આપણી દષ્ટિ ગ્લાલ અડધો આલી જોવા જ જાણે ટેવાઈ ગઈ છે.

ઉપર વર્ણવેલ આખો બનાવ એક પરિસ્થિતિને જોવાના બે જુદા જુદા દષ્ટિકોણનું વર્ણન છે. એક વાત બહુ જ સ્પષ્ટ છે. કે જ્યારે આપણું મન નકારકત્મકતાના વમળમાં ફસાય ત્યારે સરવાળે આપણે જ એનું ખરાબ પરિણામ ભોગવવું પડે છે. નિરાશા, હતાશા, દુ:ખ અને સ્ટ્રેસ સિવાય બીજું કશું હાથમાં આવતું નથી. અને એનો અનુભવ આપણને બધાને વારંવાર થતો જ હશે. એ જગ્યાએ જો હકારાત્મકતા રાખી, પરિસ્થિતિનો સ્વીકાર કરી લઈએ તો મન એકદમ હળવું થઈ જાય છે, ન કોઈ ભાર,ન કોઈ રોષ તિરસ્કાર અને આવા હળવા મન સાથે પરિસ્થિતિને માણવાનો આનંદ જ કંઈક અલગ હોય છે. અનુભવ લેવા જેવો ખરો આનો !

પરિસ્થિતિથી ઉપર ઉઠીએ તો “અડધો ગ્લાસ ખાલી કે ભરેલો' વાળો દષ્ટિકોણ માનવીય સંબંધોમાં પણ એટલો જ સાચો સાબિત થાય છે. દર પરિસ્થિતિમાં જોવાની આપણી Negativity દ્રષ્ટિ કોઈપણ વ્યક્તિને પણ એજ દૃષ્ટિ થી જોવા ટેવાયેલી છે. ક્યારેક શાંતિથી બેસીને વિચારીએ તો આપણા સ્વભાવની આ નબળાઈ વિશે ચોક્કસ ધ્યાન આવશે. આપણે જ્યારે કોઈપણ વ્યક્તિને મળીએ, પછી એ દૂરના સંબંધમાં હોય, કે પરિવારનું જ અંગત કે પછી મિત્ર વર્તુળ-આપણે હંમેશા એ વ્યક્તિના Negative point શોધ્યાં કરીએ છીએ. અને સતત Negativity ના આ વિચારો મનુષ્યના મનને અંદરથી ખોખલું બનાવી દે છે. Negativity થી ભરેલું આપણું મન જીવનમાં કશું જ Positive જોઈ શકતું નથી અને કોઈ constructive કામ, જીવનલક્ષી ઉદેશ્ય પરિપૂર્ણ કરવાના બદલે સતત ફોઈ વ્યક્તિની ખામી શોધવામાં જ લાગેલું રહે છે. અને દરેક વ્યક્તિના બીજા પ્રત્યેના આવા Negativity વાળા Hidden ભાવ કે વિચારો ક્યાંક ને ક્યાંક તેમના વાણી અને વર્તનમાં પણ પ્રદર્શિત થઈ જાય છે. અને આ એક મોટું કારણ છે માનવીય સંબંધોમાં દૂરપણું કે ઓછાપણું માટેનું.

મનમાં જ્યારે કોઈ વ્યક્તિ પ્રત્યે નકારાત્મક અભિગમ વણાયેલો હોય છે ત્યારે એ વ્યક્તિની કોઈપણ વાત આપણને નકામી અથવા ન ગમતી જ લાગે છે અને તેના કારણે એ વ્યક્તિ જ્યારે પણ કંઈ બોલે તો એની વાત શાંતિથી સાંભળવાને બદલે આપણે વાત વચ્ચેથી જ કાપી નાંખીએ છીએ- દરેક વખતે એ વ્યક્તિ કે એની વાત ખોટી જ હોય એવું ન પણ હોય- પરંતુ આપણું મન નકારાત્મક્તાથી ભરેલું હોવાના કારણે આપણને પૂરી વાત સાંભળવામાં રસ હોતો નથી. અને એટલે આપણે એ વાતમાં respond કરવાના બદલે તરત react કરવા લાગીએ છીએ.

To react or to respond એક જ વાતને કેવો પ્રતિભાવ આપવો એનું સૂચન કરે છે. જયારે સામી વ્યક્તિ પ્રત્યેની નકારાત્મકતા, એમના પ્રત્યેનો Negative દષ્ટિકોણ, એમની વાત પૂરી કર્યા વગર જ સામા થવું, વાત વચ્ચેથી કાપી નાખવી-ઉશ્કેરાઈને વિચાર્યા વગર જવાબ આપવો-reaction કહેવાય,

આ Negativity ના બદલે "ગ્લાસ અડધો ભરેલો છે" વાળો અભિગમ રાખીએ-આપણો Positive દ્રષ્ટિકોણ અપનાવીએ તો કોઈ વ્યક્તિ, કોઈ વાત કે કોઈ પરિસ્થિતિ પર react કરવાના બદલે આપણે શાંતિથી વિચાર કરીને response કરવા પ્રવૃત થઈએ છીએ.

સ્વ મૂલ્યાંકન કરવાથી આપણને આપણી પોતાની જાતમાં પણ ખામી મળી જ આપશે. તો જો આપણને આપણી ખામી સ્વીકાર્ય હોય તો બીજી વ્યક્તિમાં પણ ખામી હોઈ શકે. માટે એ હકીકત સ્વીકારીને બીજામાં અવગુણ શોધવાના બદલે એનામાં જે Positive points- નકારાત્મક ગુણો હોય તે જોવામાં આપણું મગજ અને સમયનો ઉપયોગ કરીએ તો ચોકસ પણે એનું પરિણામ અન્યોન્ય લાભદાયી જ હોવાનું.

વ્યક્તિ હોય કે પરિસ્થિતિ, છે તો જીવનનો જ એક ભાગ. અને આપણો સ્વભાવ, આપણો દષ્ટિકોણ, આપણો અભિગમ જો વ્યક્તિ કે પરિસ્થિતિથી Negative હોય તો આ અભિગમ જીવન પ્રત્યે પણ Negative જ રહેવાનો. એક-બે ઉદાલણ જોઈએ તો...

2020 ના માર્ચ મહિનામાં Covid- 19 ના ફેલાયાના ભાગરૂપે સમગ્ર દેશમાં સંપૂર્ણ લોકડાઉન જાહેર કરવામાં આવ્યું. રોજની દોડતી જિંદગી પર અચાનક બ્રેક લાગી ગઈ. રોજ બહાર જવાવાળા લોકોને એકદમ ઘરમાં જાણે કેદ થઈ જવું પડયું. Negative વિચારધારાવાળા ઘણા લોકો હતાશા- depression નો શિકાર બન્યા. "આખો દિવસ ઘરમાં પૂરાઈને રહેવાથી અમારી જિંદગી જાણે છીનવાઈ ગઈ. એની સામે જે લોકોએ Positive અભિગમ રાખ્યો તેમણે આ compulsory home arrest વાળા સમયનો, પોતાને ગમતી પ્રવૃત્તિ અને પોતાને ગમતા કામમાં મહત્તમ ઉપયોગ કર્યો. કહેવાય છે. ને કે "convert problem into opportunity"

જ્યારે કુદરતનો જ આ ખેલ હોય અને આપણી પાસે એ સ્વીકાર્યા સિવાયનો બીજો કોઈ વિકલ્પ ન હોય ત્યારે depression ના શિકાર બનવાના બદલે Positivity ની દવાથી આવા કપરા સમયનો પોતાના લાભ માટે મહત્તમ ઉપયોગ કરવો એ જ સાચી સમજદારીનું કામ છે.આ કપરા કાળ દરમ્યાન કેટલાય પરિવારના લોકો એકબીજાની નજીક આવ્યા. સતત દોડતી જિંદગીની રફતારમાં જે લોકો જીવવાનું ભૂલી ગયા હતા તેમને કુદરતના આપેલા આ compulsory rest વાળા સમયે જીવવાનું શીખવ્યું- હા પરંતુ જે લોકોએ એને Positively લીધું એમને જ. બાકી કેટલાય લોકો આ incidence ને રડતા જ રહ્યા. જે લોકોએ આ બીમારીમાં પોતાના સ્વજન ગુમાવ્યા અથવા તો તેઓ કે જે સ્વયં આ બીમારીનો ભોગ બન્યા અને જાણે મોતના મુખમાંથી પાછા આવ્યા એમના વિશેની આ વાત જ નથી. આ અભિગમ કે દ્રષ્ટિકોણની વાત તો ફકત એ લોકો માટે જ છે કે જેમણે રજાઓ તો ભોગવી પરંતુ પરિસ્થિતિને સ્વીકારવાના બદલે તેને માટે રડીને.

એક બીજુ સાવ સામાન્ય ઉદારણ કે જે આપણી રોજબરોજની જિંદગીમાં જોવા મળ્યા જ કરે છે-હમણા 15મી ઓગષ્ટ જાહેર રજાનો દિવસ-મારા ઘરે કામ કરવા આવતી maid નો ફોન આવ્યો કે હું આજે કામ પર આવીશ નહીં. સામાન્ય પ્રતિક્રિયા શું હોય શકે ?

"આટલા દિવસે માંડ એક રજા મને મળી, એમાં આ maid એ રજા પાડી, એટલે હવે આરામ કરવાના બદલે મારે ઘરનું કામ કરવું પડશે.!!

પરંતુ ના - મારા Positive attitude ના કારણે તરત જ મનમાં વિચાર આવ્યો-સારું થયું આજે મારે રજા છે અને maid નથી આવવાની. ઘરનું બધુ કામ પણ પતાવી શકીશ અને પછી આરામ પણ થશે. આજના બદલે જો એણે બે દિવસ પછી રજા પાડી હોત તો મારે પણ Hospital ચાલુ અને એ પછી બધું કામ વધારે અઘરું પડે અને આમ વિચારીને જરાય દુ:ખી થયા વગર કામે લાગી ગઈ.

આ વાત થઈ બીજામાં સતત ખામી કે વૃષ્ટિ જોવાની આપણી નકારાત્મક અભિગમની આદત વિશે. એનાથી વિપરિત આપણે આપણી જાત સાથે પણ આ જ Negativity નો દૃષ્ટિકોણ રાખવા ટેવાયેલા છે, જ્યારે વિષય હોય છે દુન્યવી ભાબતોમાં બીજી વ્યક્તિને આપણા કરતા વધારે સફળ કે સુખી જોઈએ છીએ ત્યારે... જેમ કે, 'કોઈની પાસે બંગલો છે, ગાડી છે, મારી પાસે નથી. કોઈ સમાજમાં સફળ વ્યક્તિત્વ ધરાવે છે કોઈ શીક્ષણક્ષેત્રે ખૂબ સફળતા પ્રાપ્ત કરે છે. કોઈ વ્યક્તિને નખમાંય રોગ નથી અને મને તો ડાયાબીટીસ છે." આવા તો કેટલાય પરિબળો અને વિવિધ ક્ષેત્ર છે દુઃખી થવા માટેના, સવારે ઉઠીએ ત્યારથી રાત્રે સૂતા સુધી-આખા દિવસનું વિશ્લેષણ કરીએ-એ પણ Negative approach થી - તો રાત્રે સરખી ઉંઘ પણ નહીં આવે-દુ:ખ અને ચિંતાના કારણી-સરવાળે નુકશાનજ ને ! વિશ્વમાં 100% સંપૂર્ણ કશું જ નથી. એ નિયમ પાદ રાખીને જિંદગી જીવીશું તો કોઈ કમી કે ઓછપનો અનુભવ નહીં થાય. જ્યારે આપણે આપણી કમીનો સતત અહેસાસ કર્યા કરીએ છીએ ત્યારે આપણે એક વાત ભૂલી જઈએ છીએ કે ભગવાન બધાને Balance બધું કરીને જ આપે છે, કોઈને વધારે નહીં-કોઈને ઓછું નહીં-કારણ ભગવાન માટે તો બધા જ સરખા છે-જગતના નાથ, જગતના પાલનહાર માટે કોઈના પણ પ્રત્યે અભાવ શું કામ હોય ? શું માતા-પિતાને પોતાના બધા સંતાનો પ્રતિ એક સરખો પ્રેમ નથી હોતો? જેમ એમના માટે કોઈ વ્હાલા કે દવલા નથી, તેમ આ તો જગતના પિતા છે- જે દરેકને એક સરખો પ્રેમ કરે છે- ફરક તો છે આપણા દષ્ટિકોણનો. આપણે જ ઈશ્વરનો એ પ્રેમ સમજી શકતા નથી, આપણે ઈશ્વરને શંકાની શષ્ટિથી જોઈએ છે. આપણને હંમેશા લાગ્યા કરે છે ઈત્યારે મારી સાથે ઓરમાયું વર્તન રાખ્યું છે અને મને સો and so વસ્તુની ખામી, ઉણપ અને અધુરપ આપી છે. જરૂર છે આપણા દષ્ટિકોણ બદલવાની "ગ્લાસ અડધો ભરેલો" જોવાનો દષ્ટિકોણ કેળવીશું તો ઈશ્વર પ્રત્યેની ફરિયાદ, ઈશ્વરના વર્તન બાબતની શંકા આપોઆપ દૂર થઈ જશે.

જે વ્યક્તિ પાસે બંગલો કે ગાડી હોય એની પાસે કદાચ પરિવાર કે સંતાન પ્રેમ નહીં હોય .એના સ્વાસ્થમાં કોઈ ગરબડ ચાલ્યા કરતી હોઈ શકે-અને એ જ આપણા માટે મજબૂત પાસું હોઈ શકે, ભલે ને ગાડી કે બંગલો ન હોય.

સરવાળો બધાનો એક સરખો જ હોય છે. આપણે કદાચ ગણિતમાં કાચા પડીએ છીએ. Ludo ની રમતમાં "પાસો” વપરાય છે. એ પાસાની સામસામેની બાજુનો સરવાળો કરીએ તો એક સરખો જ આવે છે. (7)- જેમકે 3+4=7, 2+5=7, 1+6-7 મતલબ સરવાળો સરખો જ છે. જીવનનું પણ એવું જ છે. આપણે આપણું Mathematics પાકું કરવું પડશે. એ પણ આપણી પોતાની જ ખુશી અને આનંદ માટે.Positive approach-ગ્લાસ અડધો ભરેલો-હકારાત્મક અભિગમ કેળવવાથી આપણો જ ફાયદો છે, જેમ કે સતત Positivity સાથે જીવવાળા લોકો ના શરીરમાં endorphins, dopamine, serotonin, oxytocin Happy Hormones નો સ્ત્રાવ થાય છે. જેના પોતાના અલગ જ ફાયદા છે.

Serotonin - ઊંઘ ,ભૂખ, પાચનક્રિયા પર અસર કરે છે. mood regulation નું કામ કરે છે.

જ્યારે પૂરતી ઉંઘ લઈએ ત્યારે શરીર અને મન જે સ્ફૂર્તિથી કામ કરે છે તેનો સીધો ફાયદો આપણા દિવસ દરમ્યાનના કામ પર થાય છે-અને દેખીતી રીતે જ work output આપણી કલ્પના કરતા ક્યાંય વધારે હોય છે. સરખી ભૂખ અને વ્યપસ્થિત પાચનક્રિયા શરીરને overall તંદુરસ્ત રાખવા માટેના key factors છે. અને એ કારણથી છરીરની overall રોગપ્રતિકારક શક્તિમાં વધારો થાય છે- જે શરીરને તંદુરસ્ત રાખે છે.

Oxytocin-love Hormone તરીકે ઓળખાતા આ Hormone ના વધારે સ્ત્રાવથી મન પ્રકૃલ્લિત રહે છે અને એ Social bonding, Relationship, maintenance માં મદદરૂપ થવાનું છે.

Dopamine-"feel-good Hormone nil Hormone ઉત્સાહ વધારવાનું, સતત પોતાની જાતને motivate કરવામાં મદદરૂપ થવાનું અને નાની નાની વાતમાં પણ ખુશ એવામાં મદદરૂપ થવાનું છે.

Endorphin-natural painkiller તરીકે ઓળખાતા આ Hormone, mood elevator તરીકે કામ કરે છે. આ individual Hormones ની અસર એમ સામાન્ય રીતે આપણા ધ્યાનમાં પણ ન આવે, પરંતુ જ્યારે આપણે આપણા વાણી, વર્તન, વિચારો, મન પ્રત્યે સંપૂર્ણ સજાગ રહીએ ત્યારે તરત જ એ અનુભવાશે કે જેટલો Positivity નો વિચાર કરીએ એટલી જ આપણી વિચારશક્તિ, કંઈક નવું કરવાની ઈચ્છા, બીજા લોકો સાથેનું આપણું તાદાત્મ્ય, Life પ્રત્યે સતત complaint કરવાની વૃત્તિમાં ઘટાડો, મનમાં સતત સારા વિચારોની અસ્ખલિત ધારા વહ્યાં જ કરશે અને આ પ્રકારની અભિગમ, દષ્ટિકોણ એક અજબનો આત્મવિયશ્વાસ, આત્મબળ આપવાનું કામ કરશે.

એક વખત અનુભવ કર્યા પછી સતત આજ પ્રકારનું જીવન જીવવાની પ્રેરણા આપોઆપ મળ્યા જ કરશે. એ મારો દાવો છે. ચોકક્કસ અજમાવવા જેવો. “ગ્લાસ અડધો ખાલી શરીરમાં સતત cortisol નામના Hormone નો સ્ત્રાવ વધાર્યા કરે છે, જે માનસિક તણાવ માટે 100% જવાબદાર છે. અને મન અને શરીરને સીધો સંબંધ છે. એટલે જેટલી માનસિક અશાંતિ એટલી જ શરીરની નાદુરસ્તી.

ભૂખ ઓછી લાગવી અથયા સતત ખાધા જ કરવું, ચયાપચયની પ્રક્રિયા મંદ પડવી. ખોરાકનું સરખું પાચન ન થયું જેના કારણે under nutrition અથવા over nutrition (obesity) અને એ ઉપરાંત ડાયાબીટીસ, હાયપરટેન્સન, હ્રદયને લગતી બીમારીઓ – જે વણનોતર્ષા મહેમાનની જેમ શરીરમા પ્રવેશી જાય છે. Negativity ના કારણો મનમાં સતત ઉદ્વેગ રહ્યા કરે છે. મગજ શૂન્યમનરક દશામાં રહ્યા કરવાથી જિંદગીમાં કોઈ નક્કર કાર્ય કરવા અસક્ષમ રહ્યા કરે છે-અને ફરી પાછી એ જ અસફળતા-આચ સતત vicious cycle ચાલ્યા જ કરે છે. સામાજિક સંબંધોમાં પણ પ્રશ્નાર્થ ચિહ્ન આવી જાય છે, કારણ કે જાણે-અજાણે, કારણ-બેકારણ આપણને કોઈપણ વ્યક્તિના Negative પાસા જ જોવાની આદત પડી ગઈ હોય છે.

આગળ જણાવ્યું તે પ્રમાણે વિશ્વમાં સંપૂર્ણ સત્ય કંઈ જ નથી એકમાત્ર Consciousness (ચૈતન્ય) અથવા supreme reality (બ્રમ્હ) અથવા તો જેને આપણે ઈશ્વર કરીએ છીએ તે સિવાય. ફરક છે માત્ર દષ્ટિકોણનો.

એક છે હકારાત્મક અને એક નકારાત્મક. માનવ જન્મ સાથે આપણને મન અને બુધ્ધિ મળ્યા છે જે આપણા સિવાય સૃષ્ટિના બીજા કોઈ જીવ પાસે નથી, મન અને બુદ્ધિ ને આપણે એવા ઘડીએ કે જીવનની કોઈ પણ પરિસ્થિતિ સમયે સ્વયં ને એક સવાલ પૂછી શકીએ આપણે કેવો દૃષ્ટિકોણ ગમશે : ગ્લાસ અડધો ખાલી ? કે ગ્લાસ અડધો ભરેલો ?

***